Een optimaal pensioen: 15 euro per maand

Nog even en dan is het zover. Dan gaat de pilot met micropensioenen van start. De samenwerking moet ervoor zorgen dat 25.000 mensen in India in vijf jaar tijd een aanvullende pensioenvoorziening krijgen die hun oudedagsinkomen verhoogt van vierhonderd roepie (zo’n zes euro) naar duizend roepie (vijftien euro) per maand. (bron Verzekerd! Verbond van Verzekeraars.)

Een boeiende vorm van ontwikkelingshulp in India. Eerder hebben we al eens gewezen op deze tegenhanger van de microfinanciering. Voornamelijk werden deze verzekeringen aangeboden in de vorm van overlijdensverzekeringen en ziektekostenpolissen. Nu vindt World Granny het een goed moment om ook aandacht te geven aan micropensioenen.

De huidige AOW van India kan het beste worden aangeduid als een bijstandswet voor de allerarmste. 6 euro per maand is, zelfs voor India, nauwelijks voldoende om van rond te komen.

Het initiatief van World Granny heeft hopelijk ook een positief effect op het pensioenbewustzijn in Nederlanden. De netto maanduitkering van 800 euro voor een 65-plusser in Nederlanden is natuurlijk onvergelijkbaar. Maar voor velen kan het een reden zijn om ook eens goed te kijken naar de eigen de oudedagsvoorziening. Armoede komt ook in Nederland voor. Zeker als de schulden (w.o. hypotheekleningen) zwaar drukken op het pensioeninkomen.

Hieronder het gehele verhaal uit “Verzekerd!” het lijfblad van de verzekeraars.

og even en dan is het zover. Dan gaat de pilot met micropensioenen van start. In India. Tijdens de nieuwjaarsborrel van het Pension & Development Network van WorldGranny, die vorige maand bij het Verbond plaatsvond, liet projectleider Jos van Ophem doorschemeren dat er in maart weer een delegatie naar India vertrekt. “Daarna kunnen we echt beginnen”, zei hij.

Het Pension & Development
Network (PDN) is zo’n twee jaar geleden opgericht, vanuit WorldGranny, de organisatie die zich wereldwijd inzet voor een betere leefsituatie van ouderen in ontwikkelingslanden. In het najaar heeft het PDN in India een
zogeheten ‘Memorandum of understanding’ ondertekend met de DHAN Foundation, een lokale organisatie die werkt met en met name voor vrouwen die werkzaam zijn in de informele sector.
Dat memorandum kent een looptijd van tien jaar. De samenwerking moet ervoor zorgen dat 25.000 mensen in India in vijf jaar tijd een aanvullende pensioenvoorziening krijgen die hun oudedagsinkomen verhoogt van vierhonderd roepie (zo’n zes euro) naar duizend roepie (vijftien euro) per maand.

Overgang
Projectleider Van Ophem benadrukte bij de nieuwjaarsbijeenkomst dat momenteel de nodige onderzoeken worden afgerond.
“Pensioen is en blijft een apart onderwerp. De Indiase microfinancieringinstellingen hebben tot nu toe wel ervaring met levensverzekeringen, maar nauwelijks met micropensioenen. De belangrijkste vraag waar we voor
staan, is hoe we het pensioenmodel moeten vormgeven en of we met overgangsmaatregelen moeten gaan werken. Het langlevenrisico is in India echt totaal anders dan bij ons, veel groter ook, terwijl we aan de andere
kant niet met de sterftestatistieken uit de voeten kunnen. Als die er al zijn, blijkt uit de doorrekening dat de mensen daar langer leven dan hier. Dat maakt het lastig, want het zou betekenen dat we zo’n hoge premie moeten vragen dat we ons doel bij voorbaat al voorbij schieten.”

De andere vraag die nog levensgroot is en tijdens de pilot moet worden beantwoord, is de vraag of overgangsmaatregelen haalbaar zijn. “Stel dat we iemand van 58 straks op zijn zestigste een volledig pensioen zouden willen geven, dan ontkomen we simpelweg niet aan overgangsmaatregelen”, vertelt Van Ophem. “Als we
dat niet doen, is de federatiepot namelijk erg snel leeg. Zo zijn er meer vragen waar we graag tijdens de pilot een antwoord op willen vinden. Moeten we de mensen een pensioen geven of alles in één keer uitkeren? Hoe
innen we de premie? Kiezen we alleen voor de (relatief) rijkeren, die in staat zijn om te sparen?
Welke rol speelt het staatspensioen (vergelijkbaar met onze AOW, zij het dat het in India slechts vierhonderd roepie
inhoudt en alleen toegankelijk is voor de allerarmsten)? Het is en blijft lastig om de beste manier te vinden.”

Evalueren
Op die vraag (‘wat een goed micropensioen is’) had ook Robert Lensink, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, niet een-twee-drie een antwoord. Lensink, die gespecialiseerd is in microfinanciering, benadrukte
het belang van een vroegtijdige evaluatie. “Micropensioen is iets nieuws en dat maakt het belang
van (tussentijdse) evaluaties nog groter. Tot nu toe is er immers niet of nauwelijks onderzoek gedaan naar een pensioen voor armen. Dat betekent dat je constant een vinger aan de pols moet houden. Voldoet je product? In hoeverre verandert het micropensioen de ‘well-being’ van de familie of het individu? Een goede evaluatie is altijd nodig om goed zicht te krijgen op je markt en je cliënten; het geeft belangrijke informatie over welk type product nodig is. Want, om het maar even cryptisch uit te drukken, dat wat je wilt is tegelijkertijd het probleem. Je wilt namelijk precies weten hoe een individu zich gedraagt mét en hoe zonder pensioen. En dat kan dus niet.

Simpelweg omdat er geen counterfactual is; geen vergelijkingsmateriaal.”
Volgens Lensink bestaat de ‘ideale evaluatie’ uit drie fases. De eerste is de zogenoemde kleinepilot.
“Het product wordt dan nog niet uitgezet. Je peilt de behoefte aan een product.” De tweede fase bestaat uit de fullpilot, waarbij, zoals Lensink het noemt, “het product random wordt uitgezet en geëvalueerd.
Jammer genoeg wordt deze belangrijke stap vaak overgeslagen.”
De derde en laatste fase bestaat uit de volledige invoering van het product. De resultaten daarvan moeten op gezette tijden worden geëvalueerd.

Het Pension & Development Network zit op dit moment als het ware tussen de eerste en de tweede fase in. In maart vertrekt er, zoals gezegd, opnieuw een delegatie naar India. Jan Nijssen, die namens het Verbond vorig najaar als deelnemer van een delegatie in India is geweest om met de DHAN Foundation te praten, liet in een interview in Verzekerd! al weten dat “het uiteindelijke doel van het PDN is om micropensioenen in een aantal stedelijke en landelijke gebieden in India uit te rollen”.
Nijssen: “De DHAN Foundation is een lokale organisatie in Zuid-India die de armoede in de informele (vaak agrarische) sector bestrijdt. Defoundation is zo’n vijftien jaargeleden heel voorzichtig begonnen mensen te laten sparen en dat spaargeld in de vorm van microkredieten weer ter beschikking te stellen voor nieuwe activiteiten.

Uiteindelijk is dat zo’n succes geworden dat DHAN nu bezig is met stap twee, het uitrollen van verzekeringsvormen
(overlijdensrisico- en ziektekostenverzekeringen).

De derde stap, die voor de deur staat, is het opzetten van een pensioenvoorziening.” Tijdens de missie in maart is overigens nog ruimte voor een vrijwilliger, die ondersteuning kan bieden in het ontwikkelen van het product en het pensioenmodel.

René Blijlevens, beleidsadviseur bij het Verbond, heeft die vacature al doorgestuurd naar de verzekeringsbedrijfstak:
“Wij zijn ongeveer een jaar geleden in aanraking gekomen met het PDN en zijn reuze enthousiast.
Onze algemeen directeur draagt het initiatief een warm hart toe. Het netwerk biedt verzekeraars concrete mogelijkheden voor deelname, met name door het overdragen van onze pensioen- en verzekeringskennis.
Bovendien snijdt het mes aan twee kanten. Verzekeraars kunnen door hun deelname aan het netwerk laten zien dat ze maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel hebben staan, terwijl jonge talenten de kans krijgen maatschappelijk relevante internationale ervaring op te doen. Het is echt nu of nooit: 2009 was het jaar van de opbouw, 2010 moet het jaar worden van geslaagde uitzendingen.”