Dijkdoorbraak in Groningen

Wie betaalt de waterschade als er gebieden in Groningen onder water lopen door een dijkdoorbraak? Overstromingen zijn in het algemeen niet verzekerd, al heeft het Verbond in het verleden wel – vergeefs – geprobeerd om met de overheid een (verzekerings)oplossing te bereiken. Nog steeds denkt het Verbond dat hier een kans ligt om mensen meer zekerheid te geven bij overstromingen.

Het nieuwe jaar werd op de tweede dag meteen ingeleid met zware windstoten en regenval. Het water in Groningen staat door deze januaristorm zo hoog, dat op 5 januari een dijk in Tolbert het dreigde te begeven. De situatie in de Tolberter Petten polder lijkt intussen onder controle, maar op 6 januari dreigde opnieuw een dijkdoorbraak langs het Eemskanaal. Bewoners uit Wottersum, Wittewierum en delen van Ten Boer en Ten Post zijn intussen geëvacueerd. Als de dijk langs het Eemskanaal doorbreekt, kan een gebied van enkele honderden hectare onder water lopen tot 1,5 meter.
Grote vraag is wat er gebeurt als een gebied inderdaad onderloopt.

Het Verbond van Verzekeraars zet hieronder de belangrijkste vragen en antwoorden op een rij.

1. Hoe hoog kan de schade oplopen als gebieden in Groningen onder water lopen?
In de Tolberter Petten polder ging het om een gebied waar zo’n honderd mensen wonen en circa veertig panden (waarvan tien boerderijen) staan. Het Centrum voor Verzekeringsstatistiek schatte de verzekerde waarde voor inboedel en opstal van deze panden op 5 januari op ruim tien miljoen euro.
Voor het gebied dat kan onderlopen als de dijk langs het Eemskanaal het begeeft, kan de schade veel hoger uitpakken. Het CVS schat de verzekerde waarde voor inboedel en opstal in dit gebied op 65 miljoen euro.

Naast de panden kunnen ook auto’s, vee en de landbouwgrond schade oplopen. Omdat op dit moment nog onbekend is of de dijk inderdaad doorbreekt en of mensen/dieren dan op tijd zijn geëvacueerd, is het moeilijk om op voorhand al een indicatie te geven van deze potentiële schade. Ook de omvang van schade die ontstaat door bedrijfsstilstand is moeilijk in te schatten.

2. Is waterschade verzekerd?
Of waterschade in en aan huizen/gebouwen wordt verzekerd, hangt af van de manier waarop de schade is ontstaan:

Wel gedekt
Als regenwater via het dak het huis binnendruppelt, bieden de opstal- en inboedelverzekering in de regel dekking. Dat geldt ook voor waterschade door een gesprongen leiding, een kapot waterbed of een gebroken aquarium. Uitgebreide verzekeringen bieden daarnaast extra dekking tegen schade door neerslag dat via de begane grond is binnengestroomd (denk aan verstopping van rioolputten of -buizen).

Niet gedekt
Waterschade als gevolg van dijkdoorbraken (zoals nu in Groningen dreigt), overstromingen van grote rivieren en naar binnenkomend zeewater is sinds de Watersnoodramp in 1953 echter niet als gedekte gebeurtenis opgenomen in inboedel- en opstalverzekeringen. De belangrijkste reden daarvoor is het potentieel catastrofale karakter: het risico is zo onvoorspelbaar en het schadebedrag kan dusdanig cumuleren dat een verzekeraar er simpelweg niet voor garant kan staan.

Over de verschillende typen wateroverlast en de aansprakelijkheid daarvoor is meer te vinden in hoofdstuk 3 van het rapport Van neerslag tot schade, dat in 2009 is opgeleverd door HKV Lijn in Water, het KNMI en de Universiteit Twente in opdracht van onder andere het Verbond van Verzekeraars.

Schade aan motorrijtuigen, caravans en (woon)boten
Casco en beperkte cascodekkingen voor motorrijtuigverzekeringen en caravans bieden meestal wél dekking tegen overstromingsschade, en ook schade aan (woon)boten als gevolg van droogvallen kan worden verzekerd.

Voor de exacte dekking van bovenstaande zaken zullen verzekerden hun polisvoorwaarden moeten raadplegen.

3. Krijgen de bewoners een tegemoetkoming in de schade als een gebied onder water loopt?
Om te voorkomen dat mensen in de kou komen te staan bij natuurrampen (zoals aard- en zeebevingen, overstromingen en tsunami’s), heeft de overheid de Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen (Wts) in het leven geroepen. Als zich een ramp voordoet, kunnen slachtoffers hierop aanspraak maken om een gedeelte van hun schade vergoed te krijgen. De overheid bepaalt per natuurramp of mensen inderdaad een beroep kunnen doen op de Wts; of dat voor de bewoners in Groningen zal opgaan – mocht er een dijkdoorbraak komen – is dus nog afwachten.
In het verleden konden mensen bij de aardbeving in Zuid-Limburg (april 1992) en de dijkdoorbraak in Wilnis (augustus 2003) rekenen op steun van de Wts.

4. Is er in het verleden geprobeerd om een verzekeringsoplossing voor overstromingen te bereiken?
Ja, meerdere malen zelfs. Zo deed het Verbond in 1995 samen met het kabinet een voorstel om een fonds te vormen, gebaseerd op een wettelijk verplichte opslag op de premies. De Raad van State adviseerde echter negatief over dit wetsvoorstel, omdat ze vond dat de financiële afwikkeling van schade door natuurrampen een exclusieve overheidsverantwoordelijkheid is. Het wetsvoorstel werd ingetrokken en in plaats daarvan werd de Wts (zie ook vraag 3) ingevoerd.

In 2006 werd een nieuwe poging gedaan, toen een speciale taskforce in het leven werd geroepen, waarin naast de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Verkeer & Waterstaat ook het Verbond was vertegenwoordigd.
De taskforce heeft de mogelijkheden voor een pool (net zoals die voor terrorisme bestaat) onderzocht, waarbij de verzekeringssector en de overheid samen tot een bepaald bedrag de schade door overstromingen zouden vergoeden. Ondanks een constructief overleg liet het kabinet in maart 2010 weten van de overstromingspolis af te zien. Belangrijkste reden: de lastenverzwaring als gevolg een overstromingsparagraaf was onder de huidige economische omstandigheden niet verantwoord.
Alhoewel het Verbond dat standpunt respecteert, vinden verzekeraars het wel een gemiste kans. Nu kan de Wts bij rampen in het leven worden geroepen, maar of de overheid compenseert en tot welk bedrag, staat op voorhand niet vast. Een verzekering zou die zekerheid wél kunnen bieden. Bovendien kan een verzekering (betere) prikkels geven om preventieve maatregelen te nemen. (Bron: Verbond)