Ontslag om ongezonde leefstijl

Op de excellente website weetwaarjeaantoebent stond een boeiend artikel van Peter Dona over ontslag bij overmatig roken of te dik zijn. Hieronder de integrale weergave van dat stuk.

De maand februari begon met een sensationele uitspraak van de HR directeur van openbaar vervoerbedrijf Connexxion, om medewerkers (buschauffeurs) met een ongezonde leefstijl (roken of te dik zijn) te mogen (willen) ontslaan. Van BNR tot vrijwel alle kranten gaven hier aandacht aan.

Het werd zelfs concreet gemaakt met cijfers, dus er lijkt over nagedacht te zijn. De HR directeur sprak over 100 tot 150 werknemers, en dat men per jaar 10 tot 15 werknemers zou willen ontslaan?

Van de zogenaamde BRAVO- thema’s (Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding en Ontspanning) is overgewicht relatief goed te meten (BMI e.d.) en wetenschappelijk zijn risico’s goed te voorspellen.

Maar liefst 40% van de werkgevers in het midden – & kleinbedrijf gaf aan dat het mogelijk zou moeten zijn om werknemers met een ongezonde leefstijl te kunnen ontslaan.

Los van het feit dat ons ontslagrecht dit vrijwel onmogelijk maakt (maar ja, aanpassing van het ontslagrecht behoort mogelijk tot een van de discussiepunten in het komende torentjesoverleg van het huidige kabinet en haar gedoogpartner), wordt hier m.i. wel een toon gezet die zich de afgelopen jaren in de maatschappelijke discussie heeft ontpopt.

Een discussie die steeds meer de richting uitgaat, dat werknemers eigen verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun duurzame inzetbaarheid, waaronder de leefstijl.

Op zich een goede ontwikkeling, die past bij deze tijd, en de nieuwe generaties. En zeker ook bij de oplopende zorgkosten voor werkgevers en maatschappij.

Jammer, dat deze discussie gevoed moet worden met kreten en oneliners, en zich vooral richten op de werknemer. Een dergelijke uitspraak doet het natuurlijk goed bij sommige werkgevers, gelukkig echter hebben VNO NCW en MKB Nederland hiervan afstand genomen. Maar het past tegelijkertijd ook in een ander tijdsbeeld van de huidige arbeidmarktsituatie, waarin de aanbieder op de arbeidsmarkt niet zo veel in te brengen heeft. Tja, we weten ook dat dit over een aantal jaren weer omgedraaid zal zijn! Lost het dan iets op?

En dan te weten dat de SER in 2009, in het rapport “Een kwestie van gezond verstand”, al te kennen gaf dat ‘ingeval leefstijlgedrag aantoonbaar leidt tot verminderd functioneren op het werk, wordt naar het oordeel van de raad een grens overschreden. In dat geval kan de werkgever de werknemer aanspreken op zijn of haar verantwoordelijkheid om dit gedrag te veranderen en zo nodig aangeven welke consequenties zijn verbonden aan het uitblijven van gedragsverandering’.

Jammer ook, omdat onlangs door het centraal plan bureau, een onderzoeksrapport is uitgebracht (de Sociale Staat van Nederland 2011), waarin op heldere wijze de risico’s waarmee werknemers en werkgevers te maken hebben op het gebied van leefstijl (de bekende BRAVO thema’s) worden beschreven.

En ja, er is zeer zeker een probleem en een risico te onderscheiden op dit gebied, waar mee in toenemende mate hoge kosten zijn gemoeid.

En ja, leefstijl is een van de grootste risicogebieden binnen arbeidsrelevante ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. En ja, werknemers in vrijwel alle sectoren geven aan dat ongeveer 75% van het laatste ziekteverzuim niet met het werk te maken heeft (NEA, 2010).

Maar willen we een effectieve discussie over inzetbaarheid, leefstijl en eigen verantwoordelijkheid voeren, dan moeten we ook zaken als de arbeidsrisico’s door psychische klachten meenemen. Want hier bevinden zich in de meeste sectoren de komende jaren de echte problemen!

En wat te denken van de risico’s door een te lange functieverblijfsduur, waarin werknemers jarenlang dezelfde werkzaamheden verrichten (niet voor alle werknemers een probleem) en waarin mensen onvoldoende of niet worden opgeleid, zodat er nauwelijks sprake is van ontwikkeling!

Terwijl we uit onderzoek weten, dat dit een van de belangrijkste oorzaken is voor weerstanden tegen veranderingen. En dan laten we de discussies over gezondheidsklachten door reorganisaties en fusies, zoals de vakorganisaties in een onderzoek van enige jaren geleden lieten zien, maar achterwege.

Werknemers zijn helemaal niet tegen het nemen van eigen verantwoordelijkheid voor de eigen inzetbaarheid en deze duurzaam te laten zijn, maar dan wel vanuit een genuanceerd beeld, met wederzijds respect en inbreng. Misschien toch maar gaan pleiten voor die gezonde organisatie (maakt de verantwoordelijkheidsverdeling in ieder geval duidelijk), zodat we een echte maatschappelijke discussie beginnen over wie waar verantwoordelijk voor is!
Peter Dona (Weetwaarjeaantoebent.nl)