Pensioenstresstest

Luchtig omgaan met een pensioenregeling kan financieel vervelend uitpakken voor een werkgever. Zonder overleg met werknemers mogen er, volgens een uitspraak van de Hoge Raad, geen wijzigingen worden aangebracht. De financiële gevolgen voor een werkgever kunnen daardoor groot zijn.

Waarom zou een werkgever wijzigingen willen aanbrengen?

1. De financiën van de werkgever staan onder druk. Het schrappen van de pensioenregeling kan een plezierige verlichting geven.
2. Gemor door werknemers. Pensioen is nog steeds bij veel mensen een “ver van mij bed show“. Liever kiezen ze nu een hoger inkomen dan nu verzekeren of sparen voor later.
3. Gewijzigde pensioenwetgeving.
4. Veranderde inzichten van de verzekeraar of adviseur.

De pensioenregeling is een secondaire arbeidsvoorwaarde. Wijzigingen zonder toestemming van de werknemer is dus niet toegestaan. Maar zelfs mét toestemming is het voorzichtig manoeuvreren. Veelal kleinere werkgevers willen nog graag de hand te lichten met de aanmeldingen.

De trucjes:

• Werknemers worden pas veel later aangemeld of worden überhaupt niet aangemeld.
• Ze laten werknemers een afstandsverklaring tekenen. Lees hier een uitgebreide analyse.
• Werknemers worden uit dienst gemeld bij de pensioenverzekeraar terwijl ze “gewoon” in dienst blijven.

De financiële gevolgen voor de werkgever kunnen direct enorm zijn. Voorbeeld: Komt een werknemer te overlijden dan zal een nabestaande zich al snel komen melden met een eis tot schadevergoeding. Het laat zich raden welke gevolgen dat kan hebben.

De Hoge Raad (arrest Halliburton) heeft nu ook weer uitdrukkelijk onderstreept dat er geen wijzigingen mogen worden aangebracht in een pensioenregeling zonder toestemming van de werknemer.

Hieronder van ZwitserLeven een uitgebreide uitleg van deze uitspraak.

Wijziging pensioenregeling alleen met instemming werknemer
Een pensioenregeling kan in de regel slechts met instemming van de werknemer worden gewijzigd. Het is daarbij van belang dat de werkgever zorgvuldig communiceert over de voorgestelde wijzigingen. Anders kan niet worden aangenomen dat de werknemer heeft ingestemd met een wijziging van de pensioenregeling. De Hoge Raad heeft zich hier nog onlangs in een concreet geval, nl. in het arrest Haliburton, duidelijk over uitgesproken. Ondanks het weerbarstige karakter van de materie is deze uitspraak van groot belang voor de dagelijkse pensioenpraktijk, omdat dit de verantwoordelijkheid van werkgevers verder vergroot.

Het arrest Halliburton
In 1994 stelt werkgever Halliburton de werknemers schriftelijk voor om de pensioenregeling te wijzigen. Hierbij wordt onder andere voorgesteld om de toeslagverlening te verbeteren. De werkgever schrijft: “De rechten van de dienstverlaters en de ingegane rechten worden jaarlijks aangepast aan de gestegen kosten van levensonderhoud. De financiering vindt plaats uit de extra renteopbrengsten die de verzekeringsmaatschappij ons uitkeert.” Indien de werknemer niet akkoord gaat met de wijziging, kan hij dit op een bijgevoegd formulier aangeven (negatieve optie). De werknemer reageert niet en wordt geacht akkoord te zijn gegaan met het voorstel.

In 1995 wordt een pensioenbrochure uitgereikt en in 1996 het pensioenreglement. In deze documenten wordt duidelijker aangegeven dat de toeslagverlening slechts plaatsvindt indien en voor zover de winstdeling van de verzekeraar voldoende is voor de financiering van de toeslagverlening (voorwaardelijke toeslagverlening). Na zijn ontslag stelt de ex-werknemer dat hij als gewezen deelnemer een onvoorwaardelijk recht heeft op indexatie. De werkgever stelt daarentegen dat slechts sprake was van een voorwaardelijk recht op indexatie.

Uitspraak
Het Hof oordeelde dat in het voorstel van 1994 geen uitdrukkelijke voorwaarde is opgenomen die vervuld moet zijn wil indexering plaatsvinden. Er moet van worden uitgegaan dat werkgever en werknemer op grond van het voorstel van de werkgever overeenstemming hadden bereikt over een nieuwe pensioenregeling met een onvoorwaardelijke toeslagverlening. Uit de later toegezonden brochure en het reglement viel echter af te leiden dat sprake was van een voorwaardelijke toeslagverlening. De werknemer had hier niet op gereageerd.

Uit dit stilzwijgen mocht de werkgever echter níet afleiden dat de werknemer instemde met de wijziging. De werkgever had deze wijziging niet bij de werknemer onder de aandacht gebracht. Onder die omstandigheden was het niet redelijk om van de werknemer te verlangen dat hij zou nagaan of het reglement en/of brochure afweken van het voorstel. De Hoge Raad heeft in zijn arrest deze zienswijze van het Hof bevestigd.

Negatieve optie?
In het Halliburton-arrest was sprake van een negatieve optie. Bij zo’n negatieve optie hoeft de werknemer niets te doen als hij akkoord is met het voorstel. Als de werknemer niet akkoord is, dient hij dit wel schriftelijk aan te geven. De Hoge Raad heeft het gebruik van de negatieve optie in het Halliburton-arrest niet expliciet afgewezen. Er kan sprake zijn van stilzwijgende aanvaarding. Het stilzwijgen moet echter wel kunnen worden opgevat als een acceptatie van het voorstel. Daarbij is van belang dat de werknemer helder en duidelijk is geïnformeerd over het voorstel. De brochure en het reglement die later werden toegezonden weken af van het oorspronkelijke voorstel. De werknemer mag dan verwachten dat hij over de wijziging wordt geïnformeerd. Het enkel toezenden van een brochure die inhoudelijk afwijkt van het eerdere voorstel is niet voldoende.

Communicatie
Halliburton had het personeel nader geïnformeerd over de wijzigingen in de pensioenregeling door middel van presentaties. De sheets van deze presentaties had zij aan het personeel toegezonden. In de rechtszaak heeft dit niet mogen baten. Het Hof overweegt dat vaststaat dat de werknemer bij geen van de presentaties aanwezig is geweest en dat niet gesteld noch gebleken is dat hij een verplichting had om wel aanwezig te zijn. Verder kan Halliburton niet bewijzen dat de sheets van de presentatie aan de bewuste werknemer zijn toegezonden. Werkgevers zien hun verantwoordelijkheid tegenover hun werknemers/deelnemers door dit arrest verder aangescherpt.